31.10.2024 | 31.01.2025
Gebelikten korunma yöntemlerini bilmek, planlanmamış bir hamileliği önlemek için oldukça önemlidir. Başvurulabilecek çeşitli yöntemler arasında hormonlu ilaçlar, bariyer metotları ve doğal yöntemler bulunur. Sağlıklı ve etkili bir seçim yapabilmek için her bir metodun avantajlarını, dezavantajlarını ve etkinlik oranlarını anlamak gerekir.1 Peki, gebelikten korunma yöntemleri nelerdir? İşte sizin için bir araya getirdiğimiz başlıklar…
İçerikler (Gizle-)
Gebelikten Korunma Yöntemleri Nelerdir?
Gebelikten Korunma Yöntemleri: Hormonal Yöntemler
Doğum Kontrol Hapları
Doğum Kontrol Bantları
Vajinal Halkalar
Doğum Kontrol İğneleri
İmplant
Hormonlu RİA (Spiral)
Gebelikten Korunma Yöntemleri: Rahim İçi Araçlar
Bakırlı RİA
Hormonlu RİA
Kısa Boyutlu RİA
Yüksek Doz Hormonlu RİA
Düşük Doz Hormonlu RİA
Farklı Formlar
Gebelikten Korunma Yöntemleri: Bariyer Yöntemleri
Prezervatif
Spermisid Jel veya Köpük
Diyafram
Sünger
Gebelikten Korunma Yöntemleri: Cerrahi Yöntemler
Vazektomi
Tüplerin Bağlanması (Tubal Ligation)
Essure Yöntemi
Histerektomi
Gebelikten Korunma Yöntemleri: Doğal Yöntemler
Takvim Yöntemi
Sıcaklık Yöntemi
Servikal Mukus Yöntemi
Geri Çekilme Yöntemi
Laktasyonel Amenore Yöntemi (LAM)
Hamilelikten korunma yöntemleri hormonal yöntemler, rahim içi araçlar, bariyer yöntemleri ve cerrahi yöntemler olarak dörde ayrılır. Bu yöntemlerin uygulaması kişisel ihtiyaca, yaşam tarzına veya sağlık durumuna göre değişkenlik gösterebilir. Hormonal yöntemler arasında doğum kontrol hapları, aşılar, implantlar ve deri yamaları yer alır. Bu yöntemler genellikle ovülasyonu engelleyerek ya da spermin rahime ulaşmasını zorlaştırarak etki eder. Bariyer yöntemleri olarak adlandırılan prezervatif, diyafram gibi ürünler ise spermin yumurtaya ulaşmasını fiziksel olarak engeller. Rahim içi araçlar, rahime yerleştirilerek uzun süreli koruma sağlar. Doğal yöntemler ise takvim metodu ve vücut ısısı takibi gibi seçenekleri içerir.1 Her bir yöntemin etkinlik seviyesi, yan etkileri ve maliyeti farklıdır. Bu nedenle karar vermeden önce bir sağlık uzmanına danışmakta fayda vardır.
Gebelikten korunma yöntemleri, bireylerin ya da çiftlerin planlanmayan gebelik durumunu önlemek için başvurduğu alternatif çözümlerdir. Bu çözümler arasında hormonel yöntemler öne çıkar. Çünkü bu yöntemler, doğal menstrüel döngüyü modifiye ederek yumurtlama sürecini engeller ya da sperm hücrelerinin rahme ulaşmasını zorlaştırır. Hormonel yöntemlerin birçok türü vardır ve her birinin farklı avantajları vardır:
Hamilelikten korunma hapı çeşitleri, östrojen ve progesteron veya sadece progesteron hormonlarını içerir. Her gün aynı saatte alınması gereken bu haplar, yumurtlamanın engellenmesine yardımcı olur.(1) Ayrıca, rahim iç tabakasının kalınlaşmasını engelleyerek döllenmiş yumurtanın yerleşmesini zorlaştırır.2
Kadınlarda gebelikten korunma yöntemleri arasında doğum kontrol bantları da öne çıkar. Bu bantlar cilde yapıştırılır ve haftada bir kez değiştirilmesi gerekir. Östrojen ve progesteron hormonlarını içerir ve bu hormonları deri yoluyla vücuda salar. Yumurtlama sürecini engelleyerek gebeliği önler.3
Vajinal halkalar da gebelikten korunma yolları arasında. Vajina içerisine yerleştirilen bu esnek halkalar, ayda bir kez değiştirilir. Yerleştirildiğinde östrojen ve progesteron hormonlarını salarak yumurtlamanın engellenmesine yardımcı olur.1 “Vajinal Halka Ne İşe Yarar?” içeriğimizi okuyarak bu yöntem hakkında daha detaylı bilgi alabilirsiniz.
Gebelikten korunma iğnesi, genellikle "depo" olarak da bilinir. Çoğunlukla 3 ayda bir uygulanan bu enjeksiyon, progesteron hormonunu içerir ve yumurtlamanın engellenmesini sağlar ve en etkili gebelikten korunma yöntemleri arasındadır.2
Doğum kontrol implantı, kolda deri altına yerleştirilen küçük bir çubuktur. İmplat, sürekli olarak progesteron hormonu salar. Bu yöntem, yaklaşık 3 yıl boyunca gebelikten koruma sağladığı için en iyi gebelikten korunma yöntemleri arasındadır.3
Rahim içine yerleştirilen bu cihaz, sürekli olarak progesteron hormonu salar. Bu sayede rahim iç tabakasının kalınlaşmasını engelleyerek döllenmiş yumurtanın yerleşmesini zorlaştırır ve aynı zamanda yumurtlamanın engellenmesine de yardımcı olur.1
Sonuç olarak hormonel doğum kontrol yöntemleri, etkili hamilelikten korunma yolları olarak sayılabilir. Bu yöntemlerin seçimi; bireyin yaşam tarzına, sağlık durumuna ve tercihlerine bağlı olarak değişebilir. Her yöntemin kendine özgü avantajları ve yan etkileri olduğundan, bir uzmana danışarak en uygun olanı seçmek önemlidir.
Rahim içi araçlar (RİA), uzun süreli ve etkili bir doğum kontrol yöntemi olarak bilinir. Bu yöntem, kadınlara aylar ya da yıllar boyunca koruma sağlar. Aşağıda rahim içi araçların farklı türlerini ve özelliklerini görebilirsiniz:
Bakırlı RİA, hormon içermeyen bir doğum kontrol yöntemidir. T şeklinde bir yapıya sahiptir ve bakır tel ile kaplanmıştır. Bakır, sperm hücrelerini öldürerek döllenmenin önüne geçer. 10 yıla kadar etkili bir koruma sağlayabilir.3
Bu tür RİA'lar, levonorgestrel adı verilen bir progestin hormonu salar. Bu hormon, rahim mukozasını inceltir ve sperm hücrelerinin rahime ulaşmasını zorlaştırır. Farklı markaların etki süreleri 3 ila 7 yıl arasında değişkenlik gösterir.4
Kısa boyutlu RİA, özellikle daha önce doğum yapmamış kadınlar için tasarlanmıştır. 3 yıl süresince etkilidir ve levonorgestrel hormonu salar. Boyutunun küçük olması, yerleştirilmesini daha kolay ve rahat hale getirir.3
Yüksek dozda levonorgestrel hormonu içerir ve doğum kontrolün yanı sıra ağır adet kanamalarını kontrol etmek için de kullanılabilir. 5 yıl süresince etkilidir.4
Bu tür RİA'lar, daha düşük dozda hormon salar ve genellikle 5 yıl süresince etkilidir. Düşük dozda hormon salgılamaları, hormonal yan etkilerin daha az olmasına yardımcı olabilir.3
Bazı ülkelerde T şeklinde olmayan farklı formdaki RİA'lar da mevcuttur. Bunlar arasında spiral şeklinde veya halka şeklinde olanlar da bulunabilir. Bu tür RİA'lar genellikle aynı mekanizmalarla çalışır ama etki süreleri ve yan etkileri farklı olabilir.4
Rahim içi araçlar etkili olan hamilelikten korunma yöntemleri arasındadır. Ancak herhangi bir yöntem seçilmeden önce bir sağlık uzmanına danışılması önemlidir.
Doğum kontrolü için kullanılan bariyer yöntemler, spermin yumurtayla birleşmesini engellemeyi hedefler. Bu yöntemler genellikle hormonal olmayan doğum kontrol seçenekleridir ve etkinlikleri, doğru kullanıldıklarında oldukça yüksek olabilir. İşte bu yöntemlerin birkaçı:
Gebelikten korunma yöntemleri erkekler için de önemli bir konudur. Erkek prezervatifi, latex veya poliüretan bir bariyer oluşturarak spermin yumurtayla birleşmesini engeller. Bu, hem kadınlar için hem de erkekler için cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları (CYBE) önleme avantajına da sahiptir. Vajina içine yerleştirilen kadın prezervatifleri de mevcuttur, ancak erkek prezervatifleri kadar yaygın değildir.(3) Prezervatif kullanımıyla ilgili daha detaylı bilgi almak için “Prezervatif Ne İşe Yarar?” konulu yazımızı okuyabilirsiniz.
Spermisidler, spermi öldüren kimyasallar içerir. Ancak, bu yöntem genellikle diğer bariyer yöntemlerle birlikte kullanıldığında daha etkilidir. Yalnız başına kullanıldığında, spermisidlerin etkinliği düşüktür.5
Bu, rahim ağzını kaplayacak şekilde yerleştirilen bir silikon diskidir. Genellikle bir sağlık uzmanı tarafından uygun boyutun seçilmesi gerekir. Diyafram, spermisidle birlikte kullanılır ve cinsel ilişkiden önce yerleştirilir.3 5
Rahim ağzını kaplayan ve spermisid içeren poliüretan süngerler de doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir. Sünger, cinsel ilişkiden önce yerleştirilir ve 24 saat boyunca yerinde bırakılabilir. Süngerin etkinliği, doğru bir şekilde yerleştirildiğinde oldukça yüksektir.3
Bariyer yöntemler, genellikle yan etkileri az olan ve anlık koruma sağlayan yöntemlerdir. Ancak, en etkili koruma için genellikle başka doğum kontrol yöntemleriyle birlikte kullanılmaları önerilir.
Doğum kontrol amaçlı kullanılan cerrahi yöntemler, doğurganlığı önlemek için kalıcı birer yol olabilir. Bu tür yöntemler genellikle diğer geçici doğum kontrol seçenekleri istenmediğinde veya kişinin sağlık durumuna uygun olmadığında düşünülür. İşte bazı cerrahi gebelikten korunma yöntemleri…
Vazektomi, erkekler için kullanılan cerrahi bir doğum kontrol yöntemidir. Bu işlem sırasında, vaz deferens adı verilen sperm taşıyan tüpler kesilir veya tıkanır. Böylece sperm ejakülasyona karışamaz. Vazektomi genellikle lokal anestezi altında yapılır ve birkaç gün içinde tam iyileşme sağlanabilir. İşlem geri döndürülebilir olsa da başarı oranı her zaman garantili değildir.6
Bu işlem kadınlar için uygulanır ve işlem sırasında fallop tüpleri kesilir veya tıkanır. Bu sayede yumurta ve sperm bir araya gelmez. Tüplerin bağlanması işlemi için çoğunlukla genel anestezi gerekir. İşlem sonrası iyileşme süresi genellikle birkaç gün ile bir hafta arasındadır. Tüplerin bağlanması kalıcı bir doğum kontrol yöntemi olarak kabul edilir ancak bazen geri döndürülebilir.6
Essure, tüplerin bağlanmasına bir alternatiftir. Bu işlemde, fallop tüplerine bir tür metal implant yerleştirilir. Yerleştirilen implantlar zamanla dokular tarafından sarılır, bu da tüpleri tıkayarak döllenmeyi önler. Essure işlemi genellikle lokal anestezi altında yapılır ve hastanın evine aynı gün dönmesi mümkündür. Ancak, bu yöntemin güvenilirliği ve etkinliği konusunda bazı tartışmalar vardır.6
Bu yöntem genellikle ciddi sağlık sorunları veya riskleri olan kadınlar için önerilir ve tüm rahmin veya bir kısmının çıkarılmasını içerir. Histerektomi sonrası kadınlar tamamen kısırlaşır. Bu yüzden bu seçenek yalnızca diğer tüm seçeneklerin uygun olmadığı veya başarısız olduğu durumlar için düşünülmelidir.6
Cerrahi doğum kontrol yöntemlerini düşünüyorsanız, bir sağlık uzmanı ile detaylı bir şekilde konuşmanız önemlidir. Bu tür yöntemler genellikle kalıcıdır ve çoğu durumda geri döndürülemeyebilir. Her bir yöntemin riskleri ve faydaları hakkında tam bilgi almak için profesyonel bir danışmanlık alınması gerekir.6
Gebelikten korunmak için başvurulan doğal yöntemlerin etkinlikleri kişiden kişiye değişebilir. Dilerseniz detaylarını öğrenip kendiniz için en uygun olan yöntemi uygulayabilirsiniz:
Takvim yöntemi, kadının adet döngüsünü izlemeyi ve en yüksek hamilelik riski olan günlerin belirlenmesini içerir. Bu dönemler boyunca cinsel ilişkiden kaçınılarak veya başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılarak hamilelik riski azaltılabilir. Ancak, bu yönteme başvurabilmek için kadının döngüsü düzenli olması şarttır.7
Kadınlar sabah vakitlerinde vücut sıcaklıklarını ölçerek ovülasyon dönemlerini takip edebilir. Ovülasyon sırasında vücut sıcaklığı bir miktar artar. Bu artışı takip ederek, hamilelik riskinin yüksek olduğu günleri belirleyebilirsiniz. Ancak, sıcaklık değişiklikleri oldukça hassastır ve hastalık, uyku eksikliği vb. birçok faktör bu yöntemin etkinliğini etkileyebilir.7
Bu yöntem, servikal mukusun (rahim ağzı salgısı) kıvamını ve miktarını takip etmeyi gerektirir. Ovülasyon sırasında servikal mukus miktarı artar ve daha kaygan hale gelir. Bu yöntemle, kadın ovülasyon dönemini ve dolayısıyla en yüksek hamilelik riski taşıdığı günleri belirleyebilir.7
Geri çekilme yöntemi, erkeğin cinsel ilişki sırasında ejakülasyonu vajina içerisine değil dışına yapması anlamına gelir. Ancak, bu yöntem oldukça riskli olabilir. Çünkü pre-ejakülasyon sıvısında sperm olabileceği gibi ejakülasyon kontrolü de her zaman mümkün olmayabilir.7
Bir doğum kontrol yöntemi olarak emzirmeye başvurmak, yeni doğum yapmış kadınlar için uygun olabilir. Eğer kadın emziriyorsa ve henüz adet görmediyse, bu yöntem ilk 6 ay boyunca kullanılabilir. Ancak, bu yöntem sadece doğumdan sonraki ilk 6 ay için etkilidir. Emzirme düzeni değiştiğinde veya adet döngüsü başladığında kullanılamaz. Ayrıca yöntemin etkinliği konusunda mutlaka bir hekime danışılması gerekir.(7)
Doğal doğum kontrol yöntemleri herkes için uygun olmayabilir ve etkinlikleri garantili değildir. Bu sebeple, doğum kontrolü için bir yöntem seçerken mutlaka bir hekime başvurulmalıdır. Gebelikten korunma yöntemlerinin yanı sıra “Ulipristal asetat ne işe yarar?” gibi konularda da detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
Abdi İbrahim Medikal İçerik Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
Kaynakça
Önerilen Bloglar
Popoda Sivilce Neden Çıkar? Nasıl Geçer?
Popoda sivilce, yaygın olarak görülen bir cilt durumudur ve genellikle göğüs, sırt, yüz gibi vücudun diğer bölgelerinde çıkan sivilcelerden farklıdır.
Devamını OkuHPV Aşısı Nedir HPV Aşısı Neden Yapılır
Human papillomavirus papillomavirus (insan papilloma virüsü), cinsel yolla bulaşan bir virüstüs ve kısaca HPV olarak bilinir.
Devamını OkuPrezervatif Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir
Kondom ismiyle de bilinen prezervatif, bariyer doğum kontrol yöntemleri arasında yer alır.
Devamını Oku