Korunma Yöntemleri: Hamile Kalmamak için Ne Yapılır?

İçerikler (Gizle-)

Korunma yöntemleri, cinsel olgunluğa erişmiş her birey için dikkat edilmesi gereken konudur. Üreme yeteneği olan her sağlıklı birey, istenmeyen gebeliklerde zamanında önlem almak ister. Özellikle toplumda “Hamile kalmamak için ne yapılır?” sorusuna genelde sadece kadınların yanıt araması, eksik bilgilerin bir sonucu olabilir. Çünkü doğum kontrolü için partnerlerin birlikte karar vermesi gerekir ve hamile kalmamak için yöntemler her iki partner için de mevcuttur. İstenmeyen gebelikler ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların engellenmesi için doğal ve yeni yöntemlerle alınan önlemler, yüksek oranda koruma sağlayabilir.(^4,12)

Doğum Kontrol Nedir?

Gebelik ihtimalini uzun ya da kısa vadede engellemek için alınan, aile planlamasına katkıda bulunan önlemlerin tamamına doğum kontrolü denir. Hamile kalmamak için doğal ya da doğal olmayan şekillerde önlemler alınabilir. Korunmadan yapılan ilişkiler sonrasında oluşan istenmeyen gebelikler, çiftler arasında huzursuzluk, gebeliği sonlandırmak ile oluşan travmalar, bunu takip eden sonraki gebeliklerde meydana gelme ihtimali olan komplikasyonlar nedeniyle zor olabilir. Bu nedenle tıpkı ilişki sırasında beraber hareket edildiği gibi, ilişki öncesinde ve sonrasında da “Gebe kalmamak için ne yapmak gerekir?” sorusuna her iki partnerin de cevap bulması gerekir.

Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Teknolojik imkanlar tıpta da geliştikçe yeni korunma yöntemleri ortaya çıkar. Günümüzde hem kadınlar hem de erkekler için en az oranda yan etki ile korunma yöntemleri geliştirilir. Özellikle ilişki öncesinde alınan önlemler, gebeliği %98-99 oranına kadar engelleyebilir.(4) Kadın ve erkeklerin fizyolojik yapısı göz önüne alınarak uygulanan cerrahi ya da farmakolojik önlemler sayesinde gebelik yüksek oranda engellenir; planlı gebeliklere zemin hazırlanır.

Kadınlar İçin Doğum Kontrol Yöntemleri

Korunma yöntemleri doğal olan ve olmayan yöntemler olarak kategorize edilir.(^2,7) Günümüzde tercih edilen ve kadınlarda uygulanan korunma yöntemleri şöyledir:

Doğum Kontrol Hapları

Bazı haplarda progesteron ve östrojen, bazı haplarda sadece progesteron içeriğiyle korunma yöntemi sağlanır. Düzenli aralıklarla alınan bu ilaçlar, gebeliği hormonal yollarla engelleyebilir.

Rahim İçi Spiral

Rahme yerleştirilen T şeklinde bir spiral, spermin hareketini engelleyen bir araçtır. Bazı çeşitleri progesteron salgısı yapar. Geçici olarak kullanılan spiraller, uzman hekim tarafından yerleştirilip çıkarılır ve çıkarıldıktan sonra gebe kalınabilir. Kullanımı sırasında ilişkiyi etkilemez.

Spermisid

Vajinal yola cinsel ilişkiden 10-15 dakika önce yerleştirilen kapsül tabletler sayesinde rahme boşalan sperm hücrelerinin üreme yeteneği yok olur ve gebelik önlenir. Doğru kullanımı %90’dan fazla korunma sağlar.⁽²⁾

Diyafram

Kadın kondomu olarak bilinen diyafram, vajinaya yerleştirilen kauçuk yapıda ve tekrarlı kullanılabilen bir araçtır. Cinsel ilişkiden saatler önce takılıp ilişkiden saatler sonra çıkarılabilir.

İğne

Düzenli aralıklarla kas içine yapılan iğnelerle hormonal koruma sağlanır. Aylık iğneler rahmin mukus yapısını daha koyu bir kıvamda tuttuğu için spermin hareket kabiliyetini de azaltmaya yarar. Özellikle düzgün uygulandığında %99’dan fazla koruma sağlar.(¹⁰)

İmplant

İntradermal olarak yani cilt içine yerleştirilen implantlar, uzun vadede korunma sağlar. Günlük yapılan progesteron takviyesi ile düzenli hap kullanımına bir alternatif olarak tercih edilir.

Tüp Ligasyonu

İstediği sayıda doğum yapmış ya da doğum yapmamak konusunda kararlı olan bireyler için fallop tüpleri denilen, yumurtanın uterusa bırakıldığı tüplerin cerrahi olarak bağlanması işlemidir. Uzmanlık gerektiren bir işlem olduğu için kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından uygulanmalıdır.

Vajinal Halka

Vajinaya yerleştirilen elastik bir halka sayesinde düzenli olarak progesteron ve östrojen verilmesi sağlanır. 3 hafta kullanımı önerilir. Kalan 1 haftada ise adet kanaması olacağından 1 aylık menstrüel döngü boyunca koruma sağlar.(³⁾

Ertesi Gün Hapı

İlişkiden sonra 72 saat içinde sperm, vücut içinde canlı kalacağı ortamı bulabilir. Bu nedenle ilişkiden sonraki 24 saat içinde kullanımı tavsiye edilen ertesi gün hapları, ilişki sonrasında beklenmeyen durumlar için tercih edilir. En etkili olduğu saat dilimi ilk 12 saattir.(⁹)

Erkekler İçin Doğum Kontrol Yöntemleri

Sadece kadınlar için değil, erkekler için de korunma yöntemleri vardır. Erkeklerin tercih edebileceği doğum kontrol yöntemleri şunlardır:

Vazektomi

Kadınlardaki cerrahi tüp bağlama işlemiyle oldukça benzeyen bir prensipte olan vazektomide, erkeklerde sperm iletimini sağlayan kanallar bağlanır veya kesilir.

Kondom

Erekte penise geçirilen kondom, boşalma sırasında ejaküle olan meniyi hapseder ve meninin dişi vücuduna salınımını engeller. Ayrıca cinsel hastalıklardan koruması, kolay ulaşılabilir olması, %97 oranında gebelikten koruması yönüyle kondom, hamile kalmamak için en etkili yöntemlerden biridir.

Geri çekilme

İlişki sırasında boşalmadan önce erkeğin penisi dişi vücudundan geri çekmesiyle yapılan bu yöntem, düşük oranda koruma sağladığından tavsiye edilmeyen, gebelik şansının yüksek olduğu bir yöntemdir.

Doğum Kontrol Yöntemleri Herkes İçin Uygun mudur?

Doğum kontrolü, üreme yeteneği kazanmış her yaşta ve aktif cinsel hayatı olan bireyler için gerekli olabilir.(¹) Korunmak sadece kadınların üstleneceği bir misyon değildir ve erkekler için de doğum kontrol yöntemleri vardır. Bu nedenle doğum kontrolü, yeterli çocuk sayısına ulaştığına karar veren ya da çocuk istemeyen partnerler, ağrılı adet sancıları ve anormal kanama geçiren kadınlar için etkilidir.

Erkekler için vazektomi, kondom, geri çekme; kadınlar için rahim içi araç, spiral, deri altı implant, doğum kontrol hapları, vajinal halka, tüp ligasyonu, diyafram, hormon iğneleri ile yüksek oranda korunma mümkündür. İlişki sırasında hamile kalmamak için pozisyon seçilerek veya ilişkiden birkaç saat sonra alınan Ertesi Gün Hapıyla da korunma sağlanabilir. 

Doğal Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Sık uygulanan bu yöntemlerin yanı sıra doğal olan, eksojen herhangi bir madde ya da cerrahi müdahale gerektirmeyen uygulamalar da vardır. Bunlar doğal korunma yöntemleri olarak adlandırılır. Emzirme, kadınlardaki menstural takvime göre yapılan planlamalar ve erkeklerde geri çekme yöntemi doğal korunma yöntemleridir.⁽⁶)

Emzirme

Doğumdan sonra emziren kadınlarda gebelik düşük oranda görülür. Çünkü sütün üretimini sağlayan prolaktin hormonu, annede menstrüel döngüyü baskılar ve yumurtlamaya engeldir. Bu nedenle emziren anneler adet başlamamışsa doğumdan sonra ilk 6 ay, doğal olarak gebelikten korunabilirler.(⁵)

Döngü Takvimi

Kadınlardaki döngü takvimi, adet kanamasının ilk günü baz alınarak hesaplandığı sürece en doğurgan olan ve olmayan dönemler, gebelik için yüksek riskli günler hesaplanabilir. Bu takvimsel hesaplamalarla yapılan ilişkilerde doğal korunma yöntemleri uygulanır.

Geri Çekme

Erkeklerin ilişki sırasında boşalma öncesinde penisi geri çekmesiyle yapılan bu yöntem, doğal bir korunma yöntemidir. Ancak bunun hamile kalmamak yeterli koruma sağlamayabileceği unutulmamalıdır.(¹¹)

Gebe Kalmamak İçin İlişki Öncesi Nelere Dikkat Edilmelidir?

Kadınların sıkça merak ederek araştırma yaptığı “Seksten sonra hamile kalmamak için ne yapılır?” sorusu yeni gebelikten korunma yöntemleri içeren çözümler sunar. Seksten sonra ve önce hamile kalmamak için önlemler alınabilir. Yukarıda belirtilen kondom, diyafram, spermisid, haplar, spiral, iğne, implant, vajinal halka gibi yöntemler, bariyer görevi gören koruma yöntemleridir. Vazektomi ve tüp ligasyonu cerrahi uygulama gerektiren koruma yöntemleridir. (³)

İlişkiye girmeden önce alınan bu önlemlerle korunmak, %99 oranına kadar mümkündür. (⁴) Gebelik isteyen hastaların hekime danışarak korunmayı sonlandırmaları önerilir.

Hamile Kalmamak İçin İlişki Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

İlişkiden sonra gebe kalmamak için bazı acil yöntemler uygulanabilir. Herhangi bir hastalığı olmayanlar ve emzirmeyenler için ilişki sonrası gebelik önleyici ürünler hekim kontrolünde kullanılmalıdır. Genellikle rahim içi spiral ve Ertesi Gün Hapı ilişki sonrası istenmeyen durumlar için alınan önlemlerdendir. (^8,9)

Gebe kalmamak için kadınların menstrüel döngülerini takip ederek korunmaları gerektiği, ertesi gün haplarının uzun vadeli ve sık kullanılmaması gereken ilaçlar olduğu bilinmelidir. Aile planlaması, doğum kontrol ve korunma yöntemleri için çiftlerin uzman hekimlere danışarak hareket etmeleri tavsiye edilir.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça:

• https://www.nhs.uk/contraception/
• https://my.clevelandclinic.org/health/articles/11427-birth-control-options
• https://health.clevelandclinic.org/how-to-pick-the-right-birth-control-method
• https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control
• https://www.researchgate.net/profile/Murat-Muhcu/publication/41464181_Post-Partum_Amenorrhoea_and_Contraceptive/links/5fd7348492851c13fe84e6d5/Post-Partum-Amenorrhoea-and-Contraceptive.pdf
• https://jag.journalagent.com/eamr/pdfs/OTD_33_4_241_246.pdf
• https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/issue/7851/103345
• https://www.nhs.uk/contraception/emergency-contraception/
• https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/23386-morning-after-pill
• https://www.nhs.uk/contraception/methods-of-contraception/contraceptive-injection/
• https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/ara?q=&order=publicationYear-DESC&page=1&limit=20
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4712081/