HIV (AIDS) Nedir? HIV (AIDS) Belirtileri Nelerdir?

İçerikler (Gizle-)

HIV ve AIDS Nedir?

HIV ve AIDS, iki farklı kavramdır. HIV, bağışıklık sistemine zarar vererek hastalığa yol açan bir virüstür. AIDS ise HIV’nin vücuda ciddi hasar vermesi ve bağışıklık sistemini zayıflamasıyla ortaya çıkan ve “edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu” olarak adlandırılan bir sendromdur.

HIV Nedir?

HIV (Human Immunodeficiency Virus / İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), bağışıklık sistemine zarar veren bir virüstür. HIV; kan, semen, vajinal ve rektal sıvılar, anne sütü gibi vücut sıvılarıyla bulaşır. Hücre DNA’sına yerleşen virüs, henüz tamamen tedavi edilemez. Yine de antiretroviral tedaviyle yönetilebildiğinden uzun yıllar boyunca virüsle yaşamak mümkündür. HIV tedavi edilmezse CD4 olarak adlandırılan T hücrelerini enfekte eder ve etkisiz hale getirir. Bu durumda virüsü taşıyan kişi, AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome / Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) olarak bilinen ciddi bir semptoma yakalanabilir. AIDS, bağışıklık sistemini enfeksiyonlara ve diğer hastalıklara karşı savunmasız hale getirir.^1,2

AIDS Nedir?

HIV taşıyan kişilerde gelişebilen AIDS, en ileri HIV enfeksiyonu aşamasıdır. HIV, tedavi edilmezse yaklaşık on yıl içinde AIDS gelişebilir. HIV'nin yönetilmesini sağlayan antiretroviral tedavi, AIDS'i önleyebilir. AIDS geliştiğinde ise bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamış olur ve bu durum kişiyi pnömoni, tüberküloz, menenjit, toksoplazmoz ve lenfoma gibi hastalıklara karşı savunmasız hale getirir. AIDS'in yaşam süresini kısaltmasının nedeni bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı hastalıklar ve komplikasyonlardır.^1,2

HIV ve AIDS Belirtileri Nelerdir?

HIV belirtileri kişiden kişiye değişir. Virüsün bulaşmasından sonraki ilk birkaç hafta, akut enfeksiyon evresi olarak adlandırılır. Virüsün hızla çoğaldığı ve bağışıklık sisteminin HIV antikorları ürettiği bu evrede HIV belirtileri, genellikle grip veya diğer mevsimsel virüslerin belirtilerine benzer. Kişi, genellikle bu belirtilerin HIV'den kaynaklandığını fark etmez ve doktora gitme gereği duymaz. Bu evrede viral yük ve bulaşıcılık çok yüksek olsa da kişide hiç belirti görülmeyebilir. HIV’nin erken evre belirtileri şunlardır:

• Ateş,
• Üşüme,
• Lenf bezlerinde şişlik,
• Genel vücut ağrıları,
• Deri döküntüsü,
• Boğaz ağrısı,
• Baş ağrısı,
• Mide bulantısı.

HIV ilk belirtisi genellikle 2-4 hafta içerisinde ortadan kalkar ve kişi, kronik veya klinik latans evreye girer. Tedavi sayesinde uzun yıllar sürebilen bu evrede genellikle spesifik olmayan ve başka hastalıklarla kolayca karıştırılabilen belirtiler görülür. Klinik latans evrede sık rastlanan HIV belirtileri şunlardır:

• Ağızda pamukçuk,
• Genital herpes,
• İshal,
• Zona,
• Cilt döküntüsü.

HIV belirtileri, kadınlarda ve erkeklerde genellikle benzer olsa da cinsiyete özgü riskler nedeniyle farklı belirtiler de görülebilir. İşte, kadınlarda ve erkeklerde HIV belirtileri:

Kadınlarda HIV Belirtileri

Kadınlarda HIV, genital organları etkileyebilir ve erken evrede şu belirtiler ortaya çıkabilir:

• İdrar yaparken ağrı,
• Vajinal akıntı,
• Vajinal kaşıntı,
• Vajinada kötü koku,
• Cinsel ilişki sırasında ağrı,
• Adet dönemleri arasında kanama,
• Vajinal yaralar.

HIV taşıyan kadınlar, klinik latans evresi sırasında ise şu belirtiler açısından yüksek risk altındadır:

• Tekrarlayan mantar enfeksiyonları,
• Regl düzeninde bozulma,
• Erken menopoz,
• Kronik pelvik ağrı,
• İnfertilite (Kısırlık).^1,2

Erkeklerde HIV Belirtileri

Erkeklerde erken evre HIV belirtileri arasında şunlar yer alabilir:

• Genital veya anal yaralar,
• İdrar yaparken ağrı,
• Boşalma sırasında ağrı,
• Testislerde şişme.

HIV taşıyan erkeklerde başlıca klinik latans evre belirtileri şunlardır:

• Genital herpes nedeniyle penis veya anüste ağrılı yaralar,
• Ereksiyon bozuklukları,
• Jinekomasti (Meme dokusununu aşırı büyümesi).^1,2

AIDS Belirtileri Nelerdir?

HIV'nin geç teşhis edilmesi ve uzun yıllar tedavi edilmemesi nedeniyle AIDS gelişebilir. Bu aşamada bağışıklık sistemi ciddi şekilde hasar gördüğünden vücut enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı savunmasız hale gelebilir. Erkek AIDS belirtileri ve kadınlarda AIDS belirtisi aynıdır. AIDS belirtileri, enfeksiyonun türüne göre değişebilir ve vücudun hemen hemen her organ sistemini etkileyebilir. Bu nedenle “AIDS belirtileri vücudun neresinden başlar?” sorusunun kesin bir cevabı yoktur. AIDS hastalığı belirtileri şunları içerebilir:

• Tekrarlayan ateş,
• Lenf bezlerinde kronik şişlik,
• Kronik yorgunluk,
• Gece terlemeleri,
• Cilt altında veya ağız, burun veya göz kapaklarında koyu lekeler,
• Ağız ve dilde, genital bölgede veya anüste AIDS yaraları, lezyonlar, lekeler,
• Ciltte şişlikler, lezyonlar veya döküntüler,
• Tekrarlayan veya kronik ishal,
• Hızlı kilo kaybı,
• Anksiyete ve depresyon,
• Konsantrasyon sorunları, hafıza kaybı ve kafa karışıklığı gibi nörolojik problemler.^1,2

HIV Hangi Yollarla Bulaşır?​

HIV virüsü, vücut sıvılarıyla bulaşır. Kişiden kişiye HIV bulaşma yolları şunlardır:

• Vajinal veya anal seks,
• Enjektör iğnesi ve şırınga paylaşımı,
• Sterilize edilmemiş dövme ekipmanlarının paylaşımı,
• HIV taşıyan bir kişinin kanı, semeni, vajinal ve rektal sıvıları veya anne sütü ile temas.

HIV taşıyan hamileler, doğum sırasında ve emzirmeyle bebeğe virüs bulaştırır. Virüs kan, organ ve doku nakli yoluyla da bulaşabilir, ancak uzun yıllardır sıkı taramalar yapıldığından bu durum çok nadir yaşanır.  Teorik olarak mümkün olmakla birlikte HIV nadir olarak aşağıdaki yollarla bulaşabilir:

• Oral seks (Sadece ağızda ve diş etlerinde açık ve kanlı yaralar varsa),
• HIV taşıyan bir kişi tarafından ısırılmak (Sadece ağızda açık ve kanlı yaralar varsa),
• Açık yaralı bir ciltle HIV taşıyan bir kişinin kanıyla temas.^1,2,3

HIV (AIDS) Kimlerde Görülür?

HIV ile enfekte olma riski yüksek olan kişileri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Geçmiş veya mevcut partneri HIV taşıyanlar,
• Birden fazla cinsel partneri olanlar,
• Yüksek HIV oranlarına sahip bir bölgelerde yaşayanlar,
• Korunmasız seks yapanlar,
• Ortak enjektör iğnesi kullananlar,
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, Hepatit B veya Hepatit C geçmişi olanlar,
• HIV taraması konusunda güçlü önlemleri olmayan ülkelerde yaşayanlar,
• Tedavi edilmemiş HIV taşıyan bir ebeveynden doğan bebekler.³

HIV Nasıl Teşhis Edilir?

HIV teşhisi için çeşitli testler kullanılabilir. Sağlık profesyonelleri, teşhis için en uygun testleri belirler. Virüse maruz kaldığından şüphelenen ancak test sonucu negatif çıkanlar, erken test yapmış olabileceklerinden birkaç hafta veya ay sonra tekrar test yaptırmaları önerilir. HIV teşhisinde kullanılan testler şunlardır:

Antikor Testleri

Antikor bazlı HIV testleri, bağışıklık sisteminin virüse yanıt olarak ürettiği antikor adı verilen proteinleri tespit eder. HIV bulaştıktan 23-90 gün sonra çoğu kişide HIV antikorları gelişir ve bunlar kan, tükürük ve idrarda bulunabilir.  Antikor testleri, sadece virüse karşı gelişen antikorları tespit eder.

Antikor/Antijen Testleri

Antikor/antijen testleri en yaygın kullanılan testlerdir. Kandaki antikorları ve antijenleri aynı anda tespit eden testler, genellikle bir kişinin HIV kapmasından 18-45 gün sonra pozitif sonuç verebilir. Kombinasyon test de denilen antikor/antijen testleri, en yaygın kullanılan tarama yöntemidir.

Nükleik Asit Testi (NAT)

Nükleik asit testi, pahalı bir test olduğundan genel tarama için kullanılmaz. Erken HIV belirtileri gösteren veya bilinen bir risk faktörü olan kişilerde kullanılır. Doğrudan virüsün genetik materyalini tespit etmeye yönelik test, genellikle bir antikor testi ile birlikte yapılır. NAT, sadece virüsü tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda kandaki virüs miktarını da belirler.^2,3

HIV Geçici midir?

Hücrelerin DNA'sına yerleşen HIV, ömür boyu vücutta varlığını sürdürür ve şu anda virüsü tamamen yok edilebilen bir tedavi yoktur. Ancak, HIV’yi baskılayan ve virüsü taşıyan çoğu kişinin uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlayan etkili tedaviler bulunur.³

HIV Tedavisi Nasıl Yapılır?

HIV teşhisinden sonra tedavi mümkün olan en kısa sürede başlamalıdır. HIV, antiretroviral ilaçlarla tedavi edilir. Bu ilaçlar, virüsü kontrol altına almak için kombinasyon halinde kullanılır. Viral yükünün tespit edilemeyen seviyeye düşmesine yardım eden antiretroviraller, bağışıklık sisteminin güçlenmesini destekler. Antiretroviraller HIV'i iyileştirmez, sadece baskılar ve virüsün AIDS'e neden olmasını engellemeyi hedefler. Antiretroviral ilaçlar yedi sınıfta gruplandırılmıştır:

• Nükleozid ters transkriptaz inhibitörleri (NRTI'ler),
• Nükleozid olmayan ters transkriptaz inhibitörleri (NNRTI'ler),
• Proteaz inhibitörleri,
• Füzyon inhibitörleri,
• Giriş inhibitörleri (CCR5 antagonistleri),
• İntegrase zincir transfer inhibitörleri,
• Bağlanma inhibitörleri.^1,2

HIV'in son evreye geçmesi durumunda AIDS gelişir. “AIDS geçer mi?” sorusu AIDS’in tedavi edilemez bir hastalık olduğu şeklinde cevaplanabilir. AIDS tedavisi, bağışıklık sistemini olabildiğince sağlıklı tutmaya odaklanır. Bu süreçte AIDS’in neden olduğu hastalıklara özel tedaviler uygulanır.

HIV’i önlemek için en güçlü savunma aracı, prezervatif kullanımıdır. “Prezervatif nedir, nasıl kullanılır?” gibi soruların cevaplarını öğrenerek hem HIV hem de cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda önlem alabilirsiniz. “Ria Spiral Nedir? gibi diğer içeriklerimizi okuyarak korunma yöntemleri ve cinsellikle ilgili daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça

• https://www.healthline.com/health/hiv-aids
• https://www.verywellhealth.com/hiv-aids-5216828
• https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids
• https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/sexual-and-reproductive-health/hiv-aids/treatments.html