Ertesi gün hapı, tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir acil doğum kontrol yöntemidir. Düzenli doğum kontrol yöntemleri arasında yer almayan ertesi gün hapı kullanımı, korunmasız cinsel ilişki sonrası ya da mevcut doğum kontrol yöntemiyle ilgili bir aksaklık yaşandığında gebeliği önlemeye yardımcı olabilir. Ertesi gün haplarının kullanılan etken maddelere göre farklı çeşitleri bulunur. Ertesi gün hapı nedir, ne işe yarar, nasıl koruma sağlar gibi çok merak edilen soruların cevaplarını bulmak için içeriğimizi okuyabilirsiniz. Ayrıca ertesi gün hapının etkinliğini azaltan durumları ve dikkat edilmesi gereken noktaları da öğrenebilirsiniz.
Ertesi gün hapı, doğum kontrol hapı ya da prezervatif gibi yaygın doğum kontrol yöntemlerinin kullanılmadığı ya da herhangi bir nedenle etkisiz olduğu acil durumlarda kullanılabilen bir doğum kontrol yöntemidir “Ertesi gün hapı nedir?” sorusuna “Korunmasız cinsel ilişki sonrasında gebeliği önlemede etkili acil doğum kontrol yöntemidir.” şeklinde yanıt vermek mümkündür. Ertesi gün hapları, levonorgestrel ya da ulipristal asetat isimli etken maddeleri içerebilir. Ulipristal asetat içeren ertesi gün hapları, levonorgestrel etken maddeli haplara kıyasla daha etkilidir.1 2 Ulipristal asetat hakkındaki sorularınıza yanıt almak için Uzmana Danış sayfamızı ziyaret edebilir, konu ile ilgili bir uzmandan bilgi alabilirsiniz.
“Ertesi gün hapı nedir?” sorusuna cevap bulduktan sonra bu hapın ne işe yaradığına yakından bakmak isteyebilirsiniz. Peki, ertesi gün hapı ne işe yarar? Acil durumlarda kullanılan doğum kontrol hapları, yani ertesi gün hapları yumurtlamayı, döllenmeyi ve/veya döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önlemeyi amaçlar. Bu sayede istenmeyen gebeliklerin önlenmesine yardımcı olur. Ertesi gün hapı faydaları istenmeyen gebelikleri önlemekle sınırlıdır. Ertesi gün hapları, mevcut bir hamileliğin sonlandırılması için kullanılamaz. 2 “Ertesi gün hapı işe yarar mı?” sorusunun cevabı kullanım amacına göre değişir. Ertesi gün hapı, sadece olası gebelikleri engellemeye yöneliktir ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma yolları arasında yer almaz. 3
Ertesi gün hapı nedir, sorusuna acil bir doğum kontrol yöntemidir olarak cevap vermek en doğrusudur. Ertesi gün hapı çeşitleri, yalnızca acil doğum kontrolü yöntemi olarak kullanılmak üzere tasarlanmıştır, rutin olarak kullanılabilecek bir doğum kontrol yöntemi değildir.1 Ertesi gün hapları, düzenli doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Bu haplar mevcut gebeliği durdurmaz, sizi veya partnerinizi cinsel yolla bulaşan hastalıklar karşı korumaz. 2 Hem gebelikten hem de cinsel yollarla bulaşan hastalıklardan nasıl korunabileceğinizi merak ediyorsanız Cinsellikte Erkek Korunma Yöntemleri başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Ertesi gün hapları, etken maddeye göre farklı şekilde koruma sağlayabilir. Levonorgestrel etken maddeli ertesi gün hapı, yumurtalıklardan yumurta salımını engellemeye yönelik bir işleyişe sahiptir. Yani döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önleyemez. Ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapları ise seçici progesteron reseptörü modülatörü olarak tanımlanabilir. Yani yumurtlama için gerekli bir hormon olan progesteronun etkinliğine yönelik işleviyle yumurtlamayı geciktirir ve bu sayede olası döllenmeyi engeller. Ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapları, regl döngüsünün her evresinde kullanılabilir ve her evrede farklı şekillerde etkinlik göstererek gebeliği önlemeye yardımcı olur. 4
Korunmasız cinsel ilişkiye girdiğinizde, cinsel ilişki sırasında prezervatif yırtıldığında ya da doğum kontrol hapını düzenli kullanmayı unuttuğunuzda istenmeyen gebelik açısından risk almış olursunuz. Bu riski en aza indirmek için kullanabileceğiniz en etkili doğum kontrol yöntemi, ertesi gün hapı kullanımı. Ertesi gün hapları, levonorgestrel ya da ulipristal asetat içerebilir.6 Araştırmalar, doğru zamanlama ile alındığında ulipristal asetat içeren ertesi gün haplarının levonorgestrel içeren haplara göre daha etkili sonuçlar verdiğini ortaya koymuştur.2
Peki, ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapı nasıl çalışır? Ulipristal asetat, vücuttaki progesteron hormonunu baskılayıp yumurtlamayı durdurur veya geciktirir. Böylece olası bir gebeliğin oluşmasını engellemeyi hedefler. Bu etkiyi gösterebilmesi için hapın belirtilen zaman aralığında alınması çok önemlidir. 7 Etkili bir korunma için ertesi gün hapı nasıl kullanılır sorusunun cevabını merak ediyor olabilirsiniz. Ertesi gün hapı, tek tablet şeklindedir ve yemeklerden önce veya sonra su ile birlikte alınmalıdır.
Ertesi gün hapı kullanımı ile ilgili uzman destek almak istiyorsanız sorularınızı ve aklınıza takılanları istediğiniz her an uzman doktorlara iletebilirsiniz.
Ertesi gün hapını regl döngüsünün herhangi bir evresinde almak mümkündür. Levonorgestrel etken maddeli ertesi gün hapını korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 3 gün (72 saat), ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapını ise korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 5 gün (120 saat) içinde kullanmak gerekir. Ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa süre içerisinde kullanılmalıdır. Cinsel ilişki ile ertesi gün hapı kullanımı arasındaki süre uzadıkça koruma oranı düşer. Cinsel ilişkiden sonraki ilk 24 saat içinde alınan hap, gebeliği %90-98 oranında engelleyebilir. 24 saatten sonraki kullanımlarda ise bu oran %75’e kadar düşebilir. 120 saatten sonra gerçekleşen kullanımlarda ise gebelikten koruyucu etki beklenmemelidir.8
Eğer Levonorgestrel ve Ulipristal asetat etken maddeli hapı aldıktan sonraki 3 saat içerisinde kusarsanız doktorunuza başvurmalısınız. Çünkü bu durumda kullandığınız hap etkili olmayabilir ve yeni bir doz almanız gerekebilir. Ayrıca St John's Wort isimli bitkisel takviyenin yanı sıra epilepsi, HIV veya tüberküloz tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, antiasit mide ilaçları, rifampicin ve rifabutin etken maddeli antibiyotikler, ertesi gün hapıyla etkileşime girebilir ve hapın koruyucu etkisini azaltabilir. 7 Bu nedenle herhangi bir bitkisel takviye veya ilaç kullanıyorsanız ertesi gün hapı kullanımı öncesinde doktorunuza bildiriniz.
Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrasında mümkün olan en kısa sürede alınmalıdır. Levonorgestrel etken maddesi içeren acil kontraseptifler ilk 72 saat içinde, ulipristal asetat etken maddesi içeren acil kontraseptifler ilk 120 saat içinde alındığında etkilidir. Tercihen ilk 24 saat içinde kullanılması önerilir. Ancak her iki formda da kullanım ne kadar gecikirse koruyuculuk o kadar azalır.1 2
İdeal olan ertesi gün hapını cinsel ilişki sonrası ilk 12 saat içinde almaktır. Levonorgestrel içeren ürünler ilk 24 saatte alındığında gebelik riskini yaklaşık %95, 48-72 saat içinde kullanıldığında ise %58 oranında azaltır.3 Ulipristal asetat ise yumurtlamaya daha yakın dönemlerde de etkisini sürdürebilir, ancak zamanlama yine de oldukça kritiktir. Ulipristal asetat korunmasız cinsel ilişki sonrası ilk 120 saat içinde alınması önem taşır. Ancak her iki formda da tercihen ilk 24 saat içinde kullanılması önerilir. 2
Ertesi gün hapı kullananlar, “Ertesi gün hapı kaç gün korur?” sorusunun cevabını da merak edebilir. Peki, ertesi gün hapı kaç gün geçerli? Bu haplar, düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak değil gebelik şüphesi olan acil durumlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Ertesi gün hapı kullanımı, alındıktan sonra gebeliğe karşı koruma sağlamaya devam etmez. Hapı kullandıktan hemen sonrası da dahil, herhangi bir zamanda korunmasız cinsel ilişki yaşarsanız hamile kalabilirsiniz.
İhtiyaç duyarsanız bir regl döngüsü içerisinde ertesi gün hapını birden fazla kez kullanabilirsiniz. Ertesi gün hapı kullanımı sayısı konusunda kesin bir sınırlama yoktur. Bu hapların kullanımı gelecekte hamile kalma şansına zarar vermez veya doğurganlığa etki etmez.8 Yine de bu tür doğum kontrol yöntemlerinin korunmasız cinsel birliktelik yaşanması ya da rutin doğum kontrolü yönteminin etkisine dair bir şüphe olması gibi acil durumlarda kullanılması gerektiğini unutmayın. Ertesi gün hapı kullanımı, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumaz. İstenmeyen gebelikten ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma yolları hakkında bilgi almak için içeriğimizi okuyabilirsiniz. Cinsellikte erkek korunma yöntemleri de dahil doğum kontrolü konusunda en popüler yöntemleri inceleyebilir, sizin için en uygun yöntemi belirleyebilirsiniz.
“Ertesi gün hapı nedir, ne işe yarar?” gibi soruların ötesinde “Ertesi gün hapı gebeliği önler mi?” sorusunun cevabını merak ediyor olabilirsiniz. Doğru durumlarda ve önerilen şekilde kullanıldığında ertesi gün hapı istenmeyen gebelikleri önleyebilir. Ertesi gün hapı, sadece acil doğum korunma yöntemi olarak aşağıdaki durumlarda kullanılır:
Ertesi gün hapının gebelikten koruyucu etkisi bazı durumlarda beklenenden düşük olabilir. Bu durumlar şunlardır:
Ertesi gün hapının ciddi yan etkileri yoktur. Yaygın olarak rastlanmasa da ertesi gün hapı kullanımı sonrası aşağıda sıralanan yan etkiler, hafif şiddette görülebilir:
Ertesi gün hapı kullanımı sonrası karın ağrınız şiddetlenirse ya da daha ciddi yan etkiler fark ederseniz mutlaka doktorunuza başvurun. Tüm bunlara ek olarak regl gününüz yedi günden fazla gecikirse, bir sonraki regliniz normale göre daha kısa sürdüyse ya da daha hafif geçtiyse doktorunuza danışarak ve gerekli durumlarda gebelik testi yaparak hapın etkinliğinden emin olmanız önem taşır. (3)
Ertesi gün hapını korunmasız cinsel ilişkiden sonra olabilecek en kısa sürede almak gerekir. Cinsel ilişki ile hapın kullanımı arasındaki süre, gebeliğin önlenmesi konusunda önemlidir. Levonorgestrel etken maddeli ertesi gün hapları, cinsel ilişkiden sonraki ilk üç gün yani 72 saat içerisinde kullanılmalıdır. Ulipristal asetat etken maddeli ertesi gün hapları ise cinsel ilişkiden sonraki ilk beş gün yani 120 saat içerisinde kullanılması gerekir. Ertesi gün hapı kullanımı süresi uzadıkça hapların etkinliği azalır. Ertesi gün hapı yemekten önce ya da sonra, su ile birlikte alınmalıdır.
Ertesi gün hapını önerilen süre zarfında kullandıktan sonra aşağıdaki konulara dikkat etmelisiniz:
Ertesi gün hapı kullanımı, korunmasız cinsel ilişki sonrası gebeliği önlemek için acil bir yöntemdir. Kalıcı olarak gebelikten korunma sağlamaz. Hapı kullandıktan sonraki günlerde ve haftalarda korunmasız cinsel ilişkiye girerseniz gebe kalma riski altında olursunuz. Bu nedenle bir başka doğum kontrol yöntemine başlayana kadar korunmasız cinsel ilişkiye girmeyin. 6
Acil kontraseptifler yüksek oranda etkili olsa da gebeliği kesin olarak önlemez. Levonorgestrel içeren haplar ilk 72 saat içinde kullanıldığında yaklaşık %89 oranında etki gösterir. Ulipristal asetat ise özellikle yumurtlamaya yakın ilişkilerde daha yüksek koruma sağlayabilir. Fakat yumurtlama başladıysa ya da tamamlandıysa her iki etken madde de yetersiz kalabilir.1 6
Ertesi gün hapları, yalnızca cinsel ilişkiden sonra kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Cinsel ilişkiden önce alınmaları, bir korunma yöntemi değildir. Sadece korunmasız cinsel ilişki sonrası acil kullanım için geliştirilen ertesi gün hapları, doğum kontrolü sağlama amacıyla kullanılmamalıdır.7
Türkiye’de ertesi gün hapları reçetesiz satılır. Uluslararası uygulamalarda da benzer bir ayrım mevcut olsa da bazı ülkelerde her iki tür de reçeteye tabi olabilir. 6
Levonorgestrel içeren haplar yumurtlamayı erteleyerek çalıştığı için korunmasız cinsel ilişki sırasında yumurtlama gerçekleşmişse ya da çok yakınsa etkisiz olabilir. Ulipristal asetat, yumurtlamaya daha yakın zamanlarda da etki gösterebilir; ancak yumurtlama başlamışsa bu maddenin de koruma oranı düşer.2 8
Levonorgestrel içeren haplar emziren anneler tarafından kullanılabilir ve süte geçen miktar düşük düzeydedir. Ancak ulipristal asetat içeren hapların kullanımı durumunda emzirmeye en az 7 gün ara verilmesi önerilir; bu süreçte süt sağılmalı ancak bebek bu sütle beslenmemelidir.3 9
Ertesi gün hapı kullanımı sonrası adet döngüsünde gecikme yaşayanlar “Ertesi gün hapı adeti geciktirir mi?” sorusuna yanıt arayabilir. Çoğu kişide adet döngüsü normal seyreder, bazı kişilerde ise bir haftaya kadar gecikme yaşanabilir. Bir haftadan uzun süren gecikmelerde gebelik testi yapılması tavsiye edilir. 1
Ertesi gün hapı kullanımı sonrası lekelenme ya da kısa süreli ara kanama görülebilir. Ara kanamalar genellikle hafiftir ve birkaç gün içinde sona erer. Uzun süren ya da yoğun kanamalar durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önem taşır. 7
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
Kaynakça